12 Asırdır gölgesindeki hayatlara tanıklık eden Saraylı anıt çınarı
Yaklaşık 250 yılı Osmanlı ve Cumhuriyet döneminde olmak üzere 3000 yıldır yerleşim alanı olarak kullanılan Saraylı köyü tarihi dokusu ve tarihi evleri kadar köy meydanında bulunan anıt çınarı ile de gezginlerin büyük ilgisini çekiyor.
Dev çınar “Saraylı Anıt Çınar” olarak tescillendi
12 Asırdır gölgesinde ve çevresinde yaşayanlara, pek çok tarihsel olaya tanıklık eden Doğu çınarı (Platanuz Orientalis) cinsinden olan “Anıt Çınar” doğal ve kültürel mirasımızın en özgün temsilcisi olarak hala dimdik ayakta duruyor. Yüz yıllardır ayakta kalan çınar İstanbul 2 No’lu kültür tabiat varlıkları koruma kurulunun 18.07.1996 tarih ve 4194 sayılı kararı ile “Saraylı Anıt Çınar” olarak tescillendi.
Tescillenme işleminin tamamlanmasından sonra gerek Gölcük Belediyesi gerekse Kocaeli Büyükşehir Belediyeleri ile Marmara Kalkınma Ajansı (MARKA)’nın desteklediği özel projeler ile sürekli olarak bakımı ve tedavisi yürütülmektedir. Anıt Çınar’ın ve bölgenin turizme kazandırılması, doğal ve kültürel olarak cazibe merkezi haline getirilmesi amacıyla bir proje hazırlandı ve Marmara Kalkınma Ajansı (MARKA)’ya sunuldu.
Anıt Çınar’ın 12 asırlık olduğu tescillendi
2018 Yılında “Saraylı-Örcün Tarih Koridorunda Doğal Yaşam” Projesi adıyla uygulamaya konan proje kapsamında öncelikle Saraylı Köy Meydanı’nda bulunan “Anıt Çınar Ağacının tedavisi ve yaş belirlemesi yapıldı ve korumaya alındı. Ağacın bakım ve tedavisi, “Ağaç Koruyucu Sistemlerde Yenilik” adlı patentinin teknik esaslarına göre, orman yüksek mühendisi Teoman Varol tarafından yapıldı. Bursa Büyükşehir Belediyesi sınırları içinde ve değişik illerde, birçok anıt ve anıtsal ağaçlarda oluşan hastalıklı, kanserli ağaçların tedavisinde çalışan konusunda uzman deneyimli bir mühendis olan Teoman Varol, iklim ve çevre koşulları göz önüne alarak yaptığı yaş çalışmasında; Saraylı Anıt Çınar ağacının yaşını (2018 Yılı itibariyle) yaklaşık olarak 1224 yıl olarak belirledi.
Anıt Çınar’a sürekli bakım ve tedavi
Sıcak, soğuk, yağmur, kar, fırtına her şeye rağmen yüzlerce yıl ayakta duran ancak doğa koşullarına bağlı olarak kısmi çürümelere maruz kalan Anıt Çınar’ın korunması ve gelecek kuşaklara aktarılması amacıyla tedavisi belli periyodlarda tekrarlanıyor. Ekipler, ilk olarak ağaç gövdesi üzerinde bulunan kovukların içerisindeki çürükler gerekli temizleme işleminden sonra dezenfekte edildi ve tarımsal ilaçlarla tedavisi yapıldı. Anıt Çınar’ın bakım ve tedavileri Kocaeli Büyükşehir Belediyesi tarafından yapılıyor.
Anıt Çınar yaz sıcaklarında “doğal klima”
Yaklaşık 35 metre uzunluğu, 14 metre gövde çapı ile dikkatleri çeken dev çınar ağacı görenlerin büyük ilgisini çekiyor. Bunaltıcı yaz günlerinde “doğal klima” etkisi gösteren Anıt Çınar, olabilecek çeşitli saldırılara karşı köy muhtarlığı tarafından 7/24 saat güvenlik kamerası ile izleniyor. Gerek köy halkı gerekse köyü ve “Anıt Çınar”ı ziyarete gelen gezginler için çınarın altında oturup sohbet etmek ve çay içmek adeta tiryakilik oluşturuyor. “Anıt Çınar” ile tanışan, onun altında zaman geçirme deneyimi yaşayan herkeste adeta bağımlılık oluşturuyor.
Çınarımıza zarar vereceğine gel bizi vur
Bu bağımlılık ister istemez Anıt Çınarın gölgesinde yaşayanlar üzerinde derin etkiler bırakıyor. Bakın köy muhtarı Abdülkadir Aktaş bu bağımlılığı nasıl anlatıyor; “Köylülerimizin ve dışarıdan köye gelenlerin Anıt Çınar’ımızın gölgesinde oturup bir keyif çayı içmeden kalkması mümkün değildir. Depremde vefat eden bir müttehit arkadaşımız vardı, sürekli düşmanına kötülük yapmak istiyorsan, çınarın altında 3 gün çay ısmarla. Bir daha buradan ayrılamaz, tembelliğe alışır başka bir yere gidemez. Böylece ona en büyük kötülüğü yapmış olursun” derdi. Olabilecek çeşitli saldırılara karşı 7/24 güvenlik kamerası ile Anıt Çınar’ımızı izliyoruz. Köylümüz için velinimetimiz olan bu çınara çivi çakmakla köyden birini vursun daha iyi. Adam öldürmenin affı olabilir ama Anıt Çınarımıza zarar vermenin affı yok. Eskiden bu ağacın içinde ayakkabıcı dükkânı vardı, kapısı da büyüktü. Sonra bakımlar yapılınca şimdi kendisini toparladı. Artık sürekli bakımı ve tedavisi yapılıyor. Emeği geçen herkesten Allah razı olsun"
30 Derecelik hava, çınarın altında 23-24'e düşüyor
Bir başka çınar altı bağımlısı olan ve 61 yıldır Saraylı köyünde yaşadığını söyleyen 78 yaşındaki Nazım Gökyıldız ise duygularını şöyle ifade ediyor;
" Ben buraya geldiğimde 16 yaşımdaydım. O zamanlar bu çarşıya gençler giremezdi, bu kahvelere oturamazdık. Öyle bir kural vardı. Bu çınarın dili olsa da konuşsa. Bizim bilmediğimiz çok şeyler var. En son bu ağacı 1972’de ben budadım. Şimdilerde bakımını Kocaeli Büyükşehir Belediyesi yapıyor, Bursa'dan gelenler oluyor. Eskiden köylü yapıyordu. Ağacın da hekimleri var ve onu yaşatmaya çalışıyorlar. Bu çınar burada olmasa bu köye kimse gelmez. Ben bugün bağa gidecektim gidemedim. Sabah kalktığımızda buraya geliyoruz akşama kadar da burada kalıyoruz. Fabrikaya gidenler giderdi, gitmeyenler burada otururdu. Bu her zaman böyleydi. Dışarıda 30 derece ısı varsa, çınarımızın altında 22-23 dereceye düşüyor. Burada her daim insanı rahatlatan bir esinti var"
Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Gölcük İlçesi Saraylı Köy Meydanı’nda bulunan Saraylı anıt Çınar ağacının tedavi ve bakımını yaptı. Yapılan çalışma ile bin yıldan fazla yaşı olduğu hesaplanan ağacın gelecek nesillere ulaşması sağlandı.
Özelde Saraylı, Genelde Gölcük’ün sembolü haline gelmiş 12 Asırlık “Anıt Çınar” yapılan bakımlar ve tedavilerle dimdik ayakta kalarak gölgesinde yaşayanların yaşamlarına tanıklık yapmaya devam ediyor.